یا تاکنون به صدمات ناشی از ورزش فکر کرده اید؟ تا به حال ورزشکار معروفی را دیده اید که در اوج افتخار و آمادگی جسمانی به دلیل صدمات ورزشی خانه نشین شده و یا مجبور به کناره گیری از ورزش شده باشد؟
اگر از هر یک از آنها بپرسید که صدمات ورزشی چیست؟ به شما پاسخ خواهند داد که «بخشی از ورزش است». بخشی جداناپذیر از ورزش که در حالت حرفه ای جدی تر، شدیدتر و بیشتر بروز می کند. اما شما به عنوان یک نوجوان باید نگران این نوع صدمات باشید و به آن، به چشم یکی از قوانین ورزشی نگریست. اما این قوانین تنها شما را از صدمات جدی مصون می دارد. اولین قانون و مهم ترین آن این است که: بهترین روش برخورد با صدمات ورزشی، جلوگیری از بروز آنهاست. جلوگیری از این نوع آسیب ها شامل دانستن قواعد و اصول بازی، استفاده از ادوات و تجهیزات مناسب و انجام بازی سالم است.
اگر چه با هم تیمی های خود تمرین می کنید و در یک زمین سالم بازی سالمی ارائه می دهید ولی باز هم از آسیب ها و صدمات در امان نیستید. نگران نباشید؛ دنیا که به آخر نرسیده است! فقط وارد مراحل ترمیم و درمان خواهید شد. این نوشته به این مراحل می پردازد و روش های برخورد با آسیب های ناشی از ورزش را بیان می کند.
حتما شما دوستان زیادی دارید که ورزش می کنند. چه در یک تیم و چه به صورت انفرادی. احتمالاً شما نیز ورزشکارید و شاید به ژیمناستیک یا اسکیت سواری بپردازید و از خود مطمئن هستید که از خطرات ناشی از ورزشی را که به آن می پردازید آگاهید. زمین خوردن، شکستن دست یا پا. اما این تمام ماجرا نیست و صدمات دیگری نیز ممکن است رخ دهند که شما از آن بی اطلاعید.
صدمات ورزشی آسیب هایی هستند که به طور معمول در هنگام انجام تمرین در تیم های ورزشی، در مسابقات، جلسات تمرین و یا فعالیت های تناسب اندام بروز می کنند. این نوع صدمات به دلایل گوناگونی همچون تمرین غیر اصولی، کفش نامناسب و ادوات غیر تخصصی و رشد سریع در دوران بلوغ و خلاف الگوی رشد، در یک نوجوان ظاهر می شود.
صدمات ورزشی به دو دسته عمومی تقسیم می شوند. دسته اول، صدمات خارجی حاد (Acute Traumatic) هستند. این دسته از صدمات به دلیل ضربه ناشی از وارد آمدن نیروی مخالف ایجاد می شوند. صدمات خارجی حاد شامل موارد ذیل است:
ـ شکستگی: تَرَک استخوان و یا خرد شدن یک استخوان.
ـ کبودی و کوفتگی: که از نظر پزشکی آزردگی نسج بدون پارگی پوست (Contusion)نامیده می شود و ناشی از ضربه مستقیم است که تورم و خونریزی در ماهیچه ها و دیگر بافت های بدن را باعث می شود.
ـ کشیدگی: هر نوع کشش یا پارگی ماهیچه و تاندون (تاندون بخش انتهایی ماهیچه و متصل به استخوان است).
ـ پیچیدگی: کشیدگی یا پارگی رباط ها؛ رباط ها دسته ای از الیاف فیبرند که استخوان ها و غضروف ها را به هم پیوند داده و موجب استحکام مفاصل می گردند.
ـ خراشیدگی؛
ـ زخم ناشی از پارگی: پارگی پوست که معمولاً عمیق است و نیاز به بخیه زدن دارد.
گروه دوم صدمات ورزشی، صدمات ناشی از استفاده بیش از حد یا مزمن هستند. این نوع صدمات در طول پاره ای از زمان بروز می کنند و معمولاً نتیجه تکرار تمرینات مثل دویدن، ضربات در تنیس یا زدن ضربه
سرویس در والیبال و تنیس است و شامل موارد زیر است:
ـ شکستگی ناشی از فشار: شکستگی های ریز در سطح استخوان که بر اثر تکرار بیش از حد حرکات مثل پریدن بازیکنان بسکتبال به وجود می آید.
ـ التهاب تاندون ناشی از کشش مداوم؛
ـ التهاب کیسه زلالی: التهاب کیسه زلالی واقع در شانه، ساعد و زانو.
اغلب صدمات ناشی از حرکات تکراری، اهمیت کمتری نسبت به صدمات خارجی حاد دارند. ممکن است تشویق شوید که درد مچ دست یا سوزش و التهاب زانوهایتان را نادیده بگیرید اما هیچ گاه فراموش نکنید که صدمات غیر جدی به معنی اهمیت کم آنها و یا از بین رفتن و محو شدن آنها نیست. اگر هر نوع صدمه ای را بدون درمان رها کنید ـ به ویژه صدمات حاد خارجی ـ به احتمال زیاد و به مرور زمان، حادتر خواهد شد.
احتمالاً شما نیز از آن دسته آدم هایی هستید که تصور می کنند در هنگام ورزش و بازی تنها دست و پا و پشت صدمه خواهند دید. اما باید این را بدانید که هر عضوی از اعضا می تواند مصدوم شود. صورت، گردن، سر، اندام های جنسی، دست ها و پاها.
صدمات ناحیه سر شامل ضربه مغزی، کوفتگی و کبودی، شکستگی و لخته شدن خون است. ضربه مغزی، ناشی از وارد آمدن شوک یا تکان شدید بر ناحیه سر است که باعث توقف فعالیت مغز یا وارد شدن شوک به مغز می شود. اگر شدت ضربه زیاد باشد یا ضربه مکرر وارد شود، ضربه مغزی می تواند باعث آسیب دیدگی جدی مغز شود. خوشبختانه این عارضه در بین نوجوانان زیاد
شایع نیست.
هماتوم، لخته یا تجمع خون در بین لایه های بافت پوشاننده مغز یا بافت های داخلی مغز است. تمامی صدمات بیان شده می توانند ناشی از ضربات وارد بر ناحیه سر به دلیل سقوط، شوک های شدید ناشی از تکان، ضربه به سر یا شکستگی و یا جابجایی مهره های گردن باشد.
جابجایی و شکستگی مهره های گردن صدمه وارد شده بر گردن به دلیل حرکت خشک و ناگهانی سر است. همواره استفاده از کلاه ایمنی در ورزش هایی که احتمال برخورد فیزیکی در آنها زیاد است و یا هنگام انجام فعالیت هایی مانند دوچرخه سواری و اسکیت سواری می تواند به جلوگیری از بروز صدمات ناحیه سر کمک نماید.
صدمات ناحیه گردن اغلب خطرناک ترند. این نوع صدمات می توانند ناشی از ضربات ناگهانی در ورزش هایی همچون کوهنوردی، اسکی، اسب سواری، ژیمناستیک، رانندگی، راگبی، جودو و یا مشت زنی باشند.
صدمات ناحیه گردن شامل کشیدگی، ترک خوردگی یا شکستگی، کوفتگی و پیچ خوردگی است.
اغلب صدمات این ناحیه به دلیل ورود فشار به سر یا گردن به صورت ناگهانی و ناشی از سقوط یا ضربه است. گردن شما می تواند در یک چشم به هم زدن مصدوم شود. کشیدگی شدید در این قسمت باعث افزایش درد گردن (برخی مواقع در یک طرف گردن) می شود. در پاره ای مواقع گردش گردن در یک مسیر معین، باعث بروز دردهای کم اهمیت می شود.
اگر صدمه جدی است و احتمال صدمه دیدن گردن وجود دارد، بسیار مهم است که فرد صدمه دیده را در وضعیت ثابت قرار داده و سر وی تا رسیدن نیروهای اورژانس مستقیم نگاه داشته شود. اگر شخص مصدوم بر روی
زمین دراز کشیده است، برای حرکت دادن او هیچ اقدامی نکنید. هرگز شخصی را که احتمال صدمه دیدگی گردن در او زیاد است را حرکت ندهید. حرکت گردن مصدوم می تواند منجر به فلج شدن دایم و یا حتی مرگ شود.
هنگام بروز این گونه صدمات چه باید کرد؟ صدمات جدی سر و گردن عموما در ورزش هایی که برخورد در آنها وجود دارد (مثل فوتبال و راگبی) و یا ورزش هایی که بالقوه با سقوط عجین هستند (مثل سوارکاری) شایع است.
صدمات پا شامل کشیدگی رباط، ترک خوردگی، کوفتگی پاشنه و التهاب کیسه زلالی است. [کیسه زلالی، کیسه ای است که در زیر محل اتصال عضله خیاط ران و عضله نزدیک کننده بزرگ قرار دارد]. به دلیل اینکه تمام وزن شما بر روی پاها قرار دارد و مرتبا فشار زیادی بر آنها وارد می شود، لذا شرایط مساعد مصدومیت را دارند. دلیل دیگر اینکه، برخی نوجوانان که از مصدومیت های پا رنج
می برند، دارای تفاوت ها و مشکلاتی در ناحیه پا هستند. مثلاً برخی دارای کف پای صاف یا پاهایی با قوس زیاد هستند.
این مشکلات دلیلی برای اجتناب از ورزش نیست اما تدابیری همچون استفاده از کفش های مخصوص باید در نظر گرفته شود.
این دسته از صدمات که شامل پیچ خوردگی، ترک خوردگی، کوفتگی و کشیدگی هستند، به دلیل پیچیدگی و یا فشار ماهیچه های پشت ناشی از خم شدگی یا جابجایی و بلند کردن اجسام بروز می کنند. این گونه صدمات اغلب در خلال انجام ورزش هایی مثل فوتبال، هاکی، وزنه برداری، اسکیت، ژیمناستیک و بسکتبال رخ می دهند.
صدمات ناحیه دست شامل ترک خوردگی، دررفتگی و پیچیدگی است و اغلب در ورزش هایی که برخورد فیزیکی در آنها زیاد است (مثل فوتبال و هاکی) رخ می دهند. این گونه صدمات ناشی از سقوط و وارد شدن نیرو به دست و انگشتان و تاشدگی آنها، فشار شدید به دست و یا ضربه مستقیم به دست است.